Layşmanyaz, dünya çapında yaygın olan, ihmal edilmiş tropikal bir hastalıktır. Zoonotik kutanöz layşmanyaz (ZCL) İran’ın farklı bölgelerinde endemiktir. Kemirgenler zoonotik CL’nin ana rezervuarları olduğundan, kemirgen kontrol programı (RCP), endemik bölgelerde ZCL’nin kontrolü için önemli bir müdahaledir.
Bu çalışmada RCP’nin bir bölgedeki ZCL insidansı üzerindeki etkileri rapor edilmiş. RCP, Nisan başında kemirgen yuvalarının yok edilmesiyle başlayarak kırsal alanlarda yılda beş kez gerçekleştirilmekteymiş. Nisan, Mayıs, Haziran ve Eylül aylarında ayda bir kez, %2.5 çinko fosfitli buğday karışımı kullanılarak kemirgen yuvası yemlemesi yapılmaktaymış. Kemirgen yuvası mücadelesi, müdahale alanı içerisindeki evlerin etrafında 500 m’lik bir daire şeklinde gerçekleştirilmekteymiş. RCP, Jahrom ilçesindeki COVID-19 salgınının ilk yılında ekipman ve personel eksikliği nedeniyle tamamen durdurulmuş ve Nisan 2021’in başlarında rutin olarak devam ettirilmiş. Bu dönemde ZCL insidansı araştırılmış ve kesintinin etkileri incelenmiş.
Sonuç olarak RCP’deki bir yıllık kesinti sonrası, 2020’de ZCL insidansında hafif bir artış ve 2021’de ZCL’de yüksek bir artış olmuş. Pandemi öncesi dönemdeki vaka oranları istikrarlı ve sırasıyla: 2016’da 103.7 vaka/100.000 nüfus, 2017’de 95.1 vaka/100.000 nüfus, 2018’de 99.7 vaka/100.000 nüfus ve 2019’da 99,6 vaka/100.000 nüfus iken COVID-19 salgını nedeniyle RCP durdurulduktan sonra ZCL insidans oranları 2020’de 129.4 vaka/100 000 nüfusa, 2021’de ise 321.5 vaka/100.000 nüfusa yükselmiş. İlgi çekici olan, RCP’nin 2021’de yeniden başlatılmasının sonucu, ZCL görülme oranının 2022’de 72.1 vaka/100.000 nüfusa ve 2023’te 19.2 vaka/100.000 nüfusa düşmesiymiş.
Mazaherifar S, Solhjoo K, Abdoli A. Outbreak of cutaneous leishmaniasis before and during the COVID-19 pandemic in Jahrom, an endemic region in the southwest of Iran. Emerg Microbes Infect. 2022; 11 (1): 2218-21.
