Antiretroviral tedavinin (ART) başarısı sayesinde HIV ile yaşayan bireylerin yaşam süresi belirgin şekilde uzamış, ancak bu durum yeni bir klinik sorunu ön plana çıkarmıştır: kardiyovasküler–renal–metabolik (CKM) sendrom. Kardiyovasküler hastalık, kronik böbrek hastalığı ve metabolik disfonksiyon HIV ile yaşayan bireylerde genel popülasyona kıyasla 2–4 kat daha sık görülmektedir. Bu komorbiditeler; kronik inflamasyon, endotelyal disfonksiyon, oksidatif stres ve metabolik bozulmalar gibi ortak patofizyolojik mekanizmalarla birbirini beslemektedir.
HIV ile ilişkili CKM sendromunu bütüncül bir bakış açısıyla ele alan bu derleme çalışmasında, HIV’e özgü kronik inflamasyon, ART’ye bağlı visseral adiposite artışı, bağırsak disbiyozu ve hızlanmış biyolojik yaşlanmanın CKM sendromunu nasıl erken ve agresif bir şekilde ortaya çıkardığı ayrıntılı biçimde tartışılmış. Özellikle integrase inhibitörleri ve tenofovir alafenamid ile ilişkili kilo artışı, trimetilamin-N-oksit (TMAO) gibi mikrobiyota kaynaklı metabolitler ve sarkopenik obezite, CKM patogenezinde öne çıkan faktörlermiş. Ayrıca CKM sendromunda kullanılan ilaçların (SGLT2 inhibitörleri, GLP-1 reseptör agonistleri, RAAS inhibitörleri vb.) farmakokinetik davranışlarının HIV ile yaşayan bireylerde, obezite, böbrek fonksiyon bozukluğu ve inflamasyon nedeniyle değişebileceği, buna karşın HIV ile yaşayan bireylerin bu ilaçların temel klinik çalışmalarında yeterince temsil edilmediği belirtilmiş.
Sonuç olarak CKM sendromu, HIV’de sadece bir komorbidite kümesi değil; yaşlanan ve obezitesi artan HIV ile yaşayan bireylerde klinik bakım ve farmakolojik kararları doğrudan etkileyen, yüksek öncelikli bir araştırma ve uygulama alanı olarak tanımlanmış.
Devanathan AS, Nolin TD. Cardiovascular-kidney-metabolic syndrome in people with HIV: an emerging frontier for clinical pharmacology. Clin Pharmacol Ther. 2025: 10.1002/cpt.70164.
